Koronavirüsle çaba kapsamında geçen yılın Mart ayından bu yana çeşitli yasaklarla karşılaşan 65 yaş üstü yurttaşlar, 14 Nisan‘da devreye giren kısmi kapanma kararı kapsamında yeni kısıtlamalarla karşı karşıya kaldı.
Buna nazaran 65 yaş üstü yurttaşlar, yalnızca hafta içi 10.00 ila 14.00 saatleri ortasında sokağa çıkabilecek.
Ayrıyeten 65 yaş üstü yurttaşların hafta içi yahut hafta sonu ayrımı olmaksınız kent içi toplu ulaşım araçlarını kullanmalarına da müsaade verilmeyecek.
Bu durum kamuoyunda, “Yaşlıların büyük bir kısmı aşılandığı halde onlara yeni kısıtlama getirilmesi yanlışsız mu?” tartışmasını doğurdu.
Ortalarında bilim insanlarının olduğu birtakım bölümler bu kısıtlamaları yanlış bulurken kimileri ise bunların yaşlıları korumak için gerekli olduğunu savunuyor.
Aşılanmış olmak, kısıtlama gerekliliğini ortadan kaldırıyor mu?
Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca, 13 Nisan’daki Sıhhat Bakanlığı Bilim Konseyi toplantısı sonrası yaptığı açıklamada, 65 yaş üstü yurttaşların yüzde 76.4’ünün aşılandığını söyledi.
Uzmanlara nazaran 65 yaş üstü bir kişinin aşılanmış olması, bugünkü şartlarda onu, salgına karşı büsbütün korunaklı hale getirmeyebilir.
BBC Türkçe‘ye konuşan 65+ Yaşlı Hakları Derneği Lideri Dr. Gülüstün Salur bu durumu, “Birincisi biz, aşılamaya geç başladık. İkincisi de mutantların hepsine karşı tesirli olmayabilecek bir aşıyı kullanıyoruz. ‘Yaşlılar aşılandı o vakit onları neden kapatıyorsunuz?’ tartışması, tıbben yüzde 100 gerisinde durabileceğimiz bir tartışma değil” kelamlarıyla pahalandırıyor.
Nöroloji uzmanı olan Dr. Salur, bu durumla ilgili kendi hastaları üzerinden de örnek veriyor:
“Benim yaşlı hastalarımın aşılanmaları bir yıl içinde tamamlandı. Antikor aktifliği yeni yeni başladı. Hem yaşlılarda hem de sıhhat çalışanlarında aşılı olup hastalanan şahıslar de görüyoruz. Tekrar de aşının eskiye nazaran daha hami olduğunu, hastane yatışlarını azalttığını düşünüyoruz lakin bu sayılar Türkiye’de halk sağlıkçıları tarafından pahalandırılacak noktaya gelmedi. Bunlar biraz süratli müşahedeler.”
BBC Türkçe‘ye konuşan bir öteki isim, geçmişte bir mühlet Sıhhat Bakanlığı Bilim Konseyi üyeliği de yapmış olan, Başşehir Üniversitesi Ankara Hastanesi Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Füsun Eyüboğlu da, yaşlıların korunmasına hala özel ehemmiyet gösterilmesi gerektiği kanısında:
“Evet, 65 yaş üstünün büyük kısmı aşılı ve hastalığın sık görüldüğü yaş kümesi, daha geç yaşlara indi. Ağır bakımda yatan 65 yaş üzeri hasta oranı da azaldı lakin bu kesim hala ağır bakım yatışlarının manalı bir kısmını oluşturuyor.
“Belli bir yaşın üzerindekilerin, eşlik eden öbür hastalıkları olduğu için de korunmaları lazım. Öte yandan şu andaki aşı, İngiliz varyantna karşı oldukaça tesirli lakin 65 yaş üstündekiler öbür varyantlarla da karşılaşabilirler. Hele de eşlik eden öteki hastalıkları varsa o vakit onların bu yeni enfeksiyonla başetmeleri daha da güç olabilir.”
Son kısıtlama kararları yerinde mi?
Pekala son alınan kararlar, bu tıbbi bilgiler ve dertler açısıdan bakılırsa 65 yaş üstünü korumak için yerinde kararlar mı?
Prof. Dr. Füsun Eyüboğlu, saat kısıtlaması kararına olumlu bakmayanlardan:
“Yaşlılar esasen günlük hayatlarında denetimliler, dikkatliler. En azından benim Ankara için müşahedem bu tarafta. Türkiye’nin geneli içinse bir şey söyleyemem.
“Bu bireyler aşı olmuşlarsa, kurallara da dikkat edecek olgunlukta ve akılda beşerler olduklarından; maskelerine ve aralıklarına dikkat ederek dışarı çıkmalarına mani bir durum yok diye düşünüyorum.
“70 yaş üstünü düşünürseniz; onlar zati hava almak için vesaire için dışarı çıkacak. İşyeri olanların esasen gidip çalışmalarına müsaade var. O vakit öbür kalanlar da aşılarını da oldukları için bir tek maske ve uzaklığa dikkat ederek günlük işlerini yapmak için dışarı çıkabilirler. Fakat buradan şu anlaşılmasın; bütün günlerini dışarıda geçirsinler manasında söylemiyorum.”
Prof. Dr. Eyüboğlu, toplu taşıma kısıtlamasına ise olumlu yaklaşıyor ve bunu, “Ben ona katılıyorum zira toplu taşımada hiçbir halde yoğunluğun azaltılmadığını duyuyorum” diyerek açıkladıktan sonra “Tamam, toplu taşıma kullanmasınlar lakin yürüme uzaklığında olan yerlere gidebilirler” diye ekleme yapıyor.
Yaşlılar için hangi kararlar, nasıl alınmalı?
BBC Türkçe‘nin kısıtlama kararıyla ilgili görüştüğü, 65 yaş üzeri iki emekli, “bu süreçte kendilerinin günah keçisi üzere görüldüğünü, gençler tarafından da gündelik hayatta kendilerine hatalı üzere davranıldığını” söylüyor.
65+ Yaşlı Hakları Derneği Lideri Dr. Salur, yaşa dayalı kararların, bu kesimde dışlanmışlık hissi yarattığını belirtiyor.
Bunu açarken, öncelikle, yaşlıların birinci aşılanan takımda yer almasının çok kıymetli olduğunu hatırlatıyor Dr. Salur:
“Sağlık çalışanlarıyla birlikte birinci olarak yaşlılar aşılandı. Bizim sıhhat idaremizin bir samimiyetiydi bu. Yaşlılara kısıtlama geldi lakin birinci aşılama da yaşlılara yapıldı. Sahiden niyet bir muhafaza niyeti üzere görünüyor”.
Bunları dedikten sonra “Ama” deyip cümlesini bağlıyor Dr. Salur:
“Yaşlılar kendi kararlarını veremeyecek, kendilerini koruyamayacak insanlarmış üzere davranmanın yanlış olduğunu görüyoruz.”
“Biz dernek olarak ‘Bu kuralları dinlemeyelim’ deyip, elimize bayrakları alıp bütün yaşlıları sokağa çağırmıyoruz zira bilimsel gerçekler var” diyen Dr. Salur lakin hususa “insan hakları ve yaş ayrımcılığı üzerinden bakılmasını” öneriyor ve son kısıtlamaları da yeniden bu bağlamda pahalandırıyor.
Dr. Salur’a nazaran son periyotta yaşlılar çok yıpranmış durumda:
“Kısıtlamalar, ‘biz yaşlıyız, bizi gözden çıkardılar’ duygusu yaratmamalı. Burada başından beri yaşlılara, ‘Siz konutta oturun, kimsenin de ayağına dolanmayın’ muamalesi yapılır üzere bir şey oldu. Lakin iş, onların meskende oturmasıyla bitmedi.
“Yaşlılar yıprandılar. Onlar ismine karar alınırken onlara fikir sorulmaması ve gerçek muhtaçlıklarının görmezden gelinmesi hissini yaşıyorlar. Bir kısmı esasen iktisadın ve hayatın çok içinde. Olmayanların bile bu mantığını anlaması güç. Kısıtlamalarla nasıl başedeceklerini bilmedikleri için hayata küsüyorlar. Yaşlıların fizikî ve ruhsal sıkıntıları çok arttı.”
Son kısıtlamalarla ilgili örnek veren Dr. Salur, “Diyorsunuz ki ’65 yaş üstü otobüse binmesin’. Kaç tane hastam, ‘Taksi de beni almadı, gelemedim, kaçak motora bindim vs’ diyor. Artık doktora giden bir 65 yaş üstünün ki en çok onlara gidiyor doktora, İstanbul üzere bir kentte toplu taşıma kullanamama lüksü var mı?” sorgulamasını yapıyor.
Dr. Salur, “çözümün yaş ayrımcılığı yaratmayacak, bütün faktörleri gözeten, farklı gereksinimlere yanıt verecek kararlarda olduğunu” savunuyor:
“Biz dernek olarak evet önlemden yanayız fakat yalnızca yaş ayrımcılığıyla bu hususa yaklaşılmasının yanlış olduğunu, yaşlıların artık çok hırpalandıklarını, onların meskene kapanmamaları gerektiğini savunuyoruz.
“Şu iki haftalık yarım kapanmayla bunun çözülmeyeceğini hepimiz görüyoruz. Burada kararları alanların bu türlü yekten değil, değişik insani muhtaçlıkları ve hayatı sürdürmeyi karşılayacak düzenlemeler yapmaları gerekiyor. Kapanacaksak da daima birlikte daha kısa müddet kapanalım. İngiltere’de bu yapıldı ki o kadar katı kurallar da konmadı. Dünyanın hiçbir yerinde yaşa has kısıtlamalar yapılmadı. Yapmaya çalışanlar oldu; iki Avrupa ülkesinde yapılmak istendi lakin bunlar kendi anayasa mahkemelerinden döndü zira insan haklarına alışılmamış bulundu.”
Dr. Salur son olarak, Bilim Heyeti’ne bu üslup tavsiyelerde bulnabilecek toplumsal bilimcilerin de alınması teklifinde bulunuyor.
