Hindistan’da başşehir Delhi ve bir çok kentte hastaneler büsbütün dolup taştığı için, beşerler hastalarını meskende tedavi etmenin yolunu bulmaya çalışıyor. Ama oksijen tüpleri ve en çok kullanılan ilaçların fiyatları karaborsada denetimsiz bir halde yükselirken bu da çok zorlaşmış görünüyor.
Anshu Priya Pazar gününün büyük kısmını, durumu giderek berbatlaşan kayınpederine oksijen tüpü aramakla geçirdi. Ona Delhi’deki hastanelerde yatak bulamamıştı. Oksijen tüpü satan dükkanlardan sonuç alamayınca arayışını karaborsada sürdürmek zorunda kaldı.
Sonunda bir oksijen tüpüne karaborsada 50 bin rupi (yaklaşık 5 bin 570 lira) üzere inanılmaz bir para ödemek zorunda kaldı. Bu tüpler olağan şartlarda yalnızca 6 bin rupiye (yaklaşık 670 lira) satılıyor.
Artık eşinin annesi de nefes almakta zahmet çekiyor ve. Anshu onun için de endişeleniyor. Lakin karaborsadan bir tüp daha almaya gücü yetmeyebileceğini söylüyor.
BBC de çok sayıda oksijen tüpü satıcısını arayıp buldu ve bunların birçok da olağan fiyatın en az 10 misli para istedi.
Anshu yakınlarını konutta hayatta tutmaya çalışan binlerce şahıstan yalnızca biri. Delhi, Noida, Lucknow, Allahabad ve Indore dahil bir çok kent ve bölgedeki hastanelerde artık yatak yok ve aileler bu yüzden ağır hastalarını meskenlerde kurabildikleri düzeneklerle tedavi etmeye çalışıyor.
Tek bir ağır bakım yatağı kalmayan başşehir Delhi bilhassa çok berbat durumda. Gücü yetenler hastalarına hemşire tutuyor ve telefonla tabiplere danışarak yakınlarının nefes almaya devam etmesini sağlamaya çalışıyor.
Hindistan’da günlük olay sayıları 350 bini aştı ve bu dünyada daha evvel görülmemiş bir seviye. 352 bin 991 günlük olayın açıklandığı Pazartesi günü, üstüste rekor sayıların açıklandığı beşinci gündü. Son 24 saat içinde hastalıktan hayatını yitirenlerin sayısı ise 2 bin 812 olarak açıklandı.
Salgının bu süratli yükselişi bir çok hastanenin kapasitelerinin yetersiz kalmasına ve hasta yakınlarının meskenlerde bakım tertibi kurmaya çalışmasına yol açtı. Ama test yaptırmaktan, röntgen yahut tomografi çektirmeye kadar her denetim büyük çabalar gerektiriyor.
Laboratuvarların iş yükü o kadar arttı ki bir testin sonucunu almak üç gün sürebiliyor. Bu da hekimlerin, tedavi sürecinde hastalığın hangi kademede olduğunu belirleyebilmesini güçleştiriyor. Tabip hastaya ne tedavi uygulayacağını belirlemek için akciğer tomografisini görmek isityor ancak bunun için randevu alınması bile günler sürüyor. Tabipler bu gecikmelerin hastalar için çok riskli olduğuna dikkat çekiyor.
Tıpkı formda PCR testleri de günlerce alınamıyor. Bir çok ağır hasta, ağır bakımda yer olsa bile Covid testlerini bir türlü olamadıkları ve müspet oldukları tescil edilmediği için hastaneye yatırılamıyor.
Konutta nasıl tedavi nasıl olunuyor?
Anuj Tiwari biri çok hastaneden geri çevrilen erkek kardeşinin tedavisini yürütmesi için bir hemşire tutmuş.
Birtakım hastaneler yatak kalmadığını söylemiş, kimileri da oksijenleri tükendiği için yeni hasta alamadıklarını.
Delhi’de oksijen tüpü bulunamadığı için ölen hastalar var.
Kentteki hastaneler çok sıkıntı durumda, gün gün kaç saatlik oksijenleri kaldığı konusunda ihtarlar yayınlıyorlar. Hükümet bu ihtarlar üzerine harekete geçip tankerle o hastaneye çoğunlukla bir gün daha yönetim edecek oksijen yolluyor.
Anuj Tiwari hastanelerin durumu bu türlü olunca kardeşinin bakımı için hemşire tutmanın yanısıra, nefes almaya devam edebilmesi için büyük paralar ödeyerek, havadan oksijen çekip ağırlaştıran bir de aygıt almış.
Görüştüğü hekim ayrıyeten anti-viral bir ilaç olan remdesiviri de temin etmesini tavsiye etmiş. Hindistan’da acil kullanım müsaadesi verilen bu ilaç hekimler tarafından yaygın olarak kullanılıyor. Aslında Ebola hastalığına karşı üretilmiş olan bu ilacın Covid-19 karşısında ne kadar tesirli olduğu ise dünya çapında hala tartışılıyor.
Tiwari ilacı hiç bir eczanede bulamayınca karaborsadan aramaya mecbur kalıyor. Kardeşinin durumu ciddiyetini koruyor ve danıştığı tabip remdesivir tedavisi görebileceği bir hastaneye kaldırılması gerekebileceğini söylüyor.
“Yatak yok. Ne yapacağım? O kadar çok para harcadım ki elimde pek bir şey de kalmadı, onu öteki bir yere de götüremem ki!” diyor Tiwari.
İlaçlar karaborsada: Remdesivir ve tocilizumab
Remdesivir bulunamadığından hastalarını konutta hayatta tutmaya çalışanlar bu ilacın peşinde. Hastalarının hastaneye yatması gerekir ve mümkün olursa ilacın hazır olmasını istiyorlar.
BBC’nin görüştüğü karaborsa ilaç satıcılarının birçok ilacın tedarikinde sorun olduğunu bu yüzden yüksek fiyat istemek zorunda kaldıklarını söylüyor.
Hükümet yedi şirkete Hindistan’da remdesivir üretmesi müsaadesi verdi ve üretimi artırmalarını istedi.
Ama bu husustaki kelamlar şimdi pratikte bir tesir yaratmamış üzere görünüyor.
Salgın hastalıklar uzmanı Dr Lalit Kant üretimi artırma kararında çok geç kalındığını, hükümetin ikinci dalgaya çok daha evvelden hazırlanmaya başlaması gerektiğini söylüyor.
“Ama ilaç nasıl oluyorsa karaborsada bulunuyor. Bu da tedarik zincirinde devletin denetleyemediği bir sızıntı olduğunu gösteriyor” diye ekliyor.
Hindistan’da Covid tedavisinde kullanılan bir öbür ilaç da tocilizumab ve bunun tedarikinde de sorun var.
Bu ilaç olağan olarak romatizma tedavisinde kullanılan bir tıp kortizon ancak teneffüs aygıtına bağlanması gereken çok ağır hastaların hayatta kalma bahtını artırdığını gösteren birtakım araştırmalar var.
Hekimler bu ilacı çok ağır hastalara veriyor lakin yeniden de piyasadan yok olmuş.
İlacı ithal edip ülkede dağıtımını yapan Cipla isimli şirket talebi karşılamakta zahmet çekiyor.
Tocilizumab’ın 400 mg’ı olağan olarak 32 bin 480 rupi. Ama Kamal Kumar babası için bir doza 250 bin rupi ödemiş. Fiyatın “akıllara ziyan” olduğunu fakat çaresizlikten ödemek zorunda kaldığını söylüyor.
Ancak Hindistan’da bu parayı ödeyebilecek şahısların sayısı fazla değil.
Kamu sıhhati uzmanı Anant Bhan hükümetin ilaçları çok büyük ölçülerde alıp dağıtımını kendisinin yapması gerektiğini söylüyor.
“İlacın bırakın karaborsa fiyatını, resmi fiyatını bile ödeyebilecek çok az insan var. Bu da planlamanın olmadığını gösteriyor. Hükümet olabilecekleri kestirip planlayamadı. Beşerler mukadderatlarına terkedildi” diye ekliyor.
İlaç dolandırıcıları, geçersiz ilaçlar
Bir sorun da geçersiz ilaçlar. Karaborsada uydurma remdesivir satılıyor.
BBC, bir karaborsa ilaç satıcısına, sattığı ilacın üreticisinin Hindistan’da bu ilacı üretme ruhsatına sahip şirketler ortasında olmadığını, düzmece ilaca benzediğini söylediğinde, “Yüzde 100 orijinal” karşılığını aldı.
Üstelik ilacın ambalajı üzerindeki yazılar imla yanlışıyla doluydu. Ancak satıcı omzunu silkeleyerek, götürüp istediğimiz laboratuvarda analiz ettirebileceğimizi söyledi. Ambalajda ismi geçen şirket internette de hiçbir halde bulunamıyor.
Ancak beşerler o denli büyük bir çaresizlik içinde ki kuşkulu eserleri bile almakta tereddüt etmiyorlar.
Beşerler toplumsal medyada oksijen ve ilaç satan şahısların telefon numaralarını paylaşıp duruyor lakin bunların güvenilirliğini denetim eden yok.
İsmini vermek istemeyen bir IT (bilişim teknolojisi) uzmanı, hemen bir oksijen tüpü ve remdesivir bulmaya çalıştığını, Twitter üzerinden bir numara bularak aradığını anlattı. Bu şahısla temasa geçtiğinde ön ödeme olarak 10 bin rupi ödemesi istenmiş.
“Parayı yolladığım an, bu kişi benim numaramı engelledi” diyor.
Çaresizlik insanları her şeye inanmaya yatkın hala getiriyor ve bu da karaborsayı besliyor.
Bir çok eyalet hükümeti remdesivir karaborsasını engelleme kelamı verdi ve gözaltına alınanlar da oldu ancak kara piyasa çok etkilenmiş görünmüyor.
Kardeşini hayatta tutmaya çalışan Anuj Tiwari, içine düştükleri durumda istenen parayı ödemekten diğer devaları olmadığını söylüyor ve ekliyor:
“Görünen o ki hastanede tedavi olmanın imkanı yok ve artık sevdiklerinizi konutta de kurtaramıyorsunuz” diyor.
