Hekimlerin daralan özlük hakları, sıhhatte şiddet, sıhhat hizmetinin “ticarileşmesi” ve tabip göçü… Bunlar Türkiye genelinde iki gün greve çıkacağını duyuran binlerce sıhhat çalışanının gündemindeki meselelerden sadece birkaçı.
Konya’da Kardiyoloji Uzmanı Dr. Ekrem Karakaya‘nın misyonu başında öldürülmesinin akabinde sıhhat meslek örgütleri, bugün ve yarın Türkiye genelinde iş bırakma hareketi yapacaklarını açıkladı.
Sağlık çalışanları, iki gün sürecek aksiyonun Anayasa uyarınca demokratik hak kullanımı niteliğinde olduğunu ve milletlerarası kontratlarda de karşılık bulduğunu belirtiyor.
Türk Tabipleri Birliği (TTB) grev öncesinde yaptığı açıklamada, sıhhat hizmeti sunulan tüm ünitelerde acil teşhis ve tedavi endikasyonu olan hastaların bakımının aksatılmayacağını duyurdu.
Ayrıca diyaliz hastaları, acil ve riskli hamileler, çocuk aciller, kanser hastaları, ağır bakım hastaları ve COVID-19 şüphelilerinin tedavilerine devam ediliyor.
Bu branşların dışında kalan yüzlerce sıhhat çalışanı, bugün Ankara Hacettepe Tıp Fakültesi önünde buluşarak öldürülen meslektaşları ve sıhhat sistemindeki problemlere ait basın açıklaması yaptı.
İstanbul’da ise aksiyona polis müdahalesi gerçekleşti ve bir hekim kendisini engellemeye çalışan polislere şöyle seslendi:
“Elimde silah yok. Önlüğüm var yalnızca. Ben senin annene baktım, babana baktım… Bırakın bizi!”
‘Değersizleştirilen sıhhat çalışanları, şiddetin objesi haline geliyor’
Hekimlerin öncelikli gündemi, peşi sıra gerçekleşen sıhhatte şiddet hadiseleriydi.
Henüz 4 Temmuz günü hücuma uğrayan Doç. Dr. Koray Başar’ın şoku atlatılamamışken, Konya’da Hekim Karakaya’nın öldürüldüğü haberi geldi.
TTB datalarına nazaran, Türkiye’de son 17 yılda 12 tabip öldürüldü.
Eylem alanında konuşan sağlıkçıların çabucak hepsi, sıhhatte gerçekleşen her türlü şiddet hareketinin ‘genel geçer’ bir hal aldığını söyleyerek tedirginliğini aktarıyor.
BBC Türkçe’ye açıklama yapan TTB Merkez Kurulu Lideri Prof. Dr. Şebnem Korur Fincancı ise sıhhatte şiddeti tırmandıran sebepleri şöyle sıralıyor:
“Tümüyle kâr odaklı sıhhat siyasetleri sıhhat ortamını ve bağları zedeliyor. İktidarın toplumu bölen, düşmanlaştıran ve farklılıkları “öteki” kılan söylemi, şiddeti barındırıyor. Toplum da bu şiddet lisanından etkileniyor.”
“Sağlık alanında ise sıhhati ve sıhhat çalışanlarını, tabipleri tüketim objesine indirgeyen bir anlayışla siyaset üretiliyor. Değersizleştirilen ve nesneleştirilenler, şiddetin de objesi haline geliyor.”
Asistan tabiplerin de kelam aldığı aksiyonda; 36 saate varan çalışma müddetleri, nöbet sonraki müsaade hakkının verilmemesi, vazife tarifi dışındaki angarya işlerle uğraştırılması, mobbing ve şiddete maruz kalmaları temel sıkıntılar ortasındaydı.
Sağlıkta Dönüşüm Programı nedeniyle problemlerin biriktiğini belirten asistan doktorlar, birçok asistan çalışma şartları nedeniyle intihar ettiğini yahut yurt dışına çıktığını kaydediyor.
‘2021 yılında her gün 80’den fazla sıhhatte şiddet hadisesi yaşandı’
Hastanede bulunan hasta ya da sıhhat çalışanına yönelik rastgele bir akın “beyaz kod” ismiyle kayıt altına alıyor ve Sıhhat Bakanlığı sistemine aktarılıyor.
TTB bilgilerine nazaran, 2020’deki beyaz kod sayısı 11 bin 942 iken, 2021 yılında 29 bin 826’ya yükseldi.
Birliğin Nisan ayındaki açıklamasına nazaran, yalnızca beyaz kod bilgileri bile Türkiye’de 2021 yılında günde ortalama 80’den fazla sıhhatte şiddet hadisesinin yaşandığını gösterdi:
“TTB’nin yaptığı anket çalışmasına nazaran doktorların %84’ü meslek hayatlarında en az bir sefer fizikî yahut sözel şiddete uğramış lakin bunların sadece yarısı Beyaz Kod yahut yetkili mercilere bildirimle sonuçlanmıştır. Hasebiyle Beyaz Kod bilgilerinin buzdağının görünen kısmı olduğunu belirtebiliriz.”
Öte yandan TTB, aktüel beyaz kod datalarının paylaşılması talebiyle 3 Mart’ta Sıhhat Bakanlığı’na yazdığı yazıya cevap verilmediği gerekçesiyle, 16 Mayıs’ta yönetim mahkemesine müracaatta bulundu.
‘Kendimizi inançta hissetmiyoruz’
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Prof. Dr. Cem Baykal, meslektaşının öldürüldüğü haberini aldığında hasta baktığını söylüyor.
Baykal başta inanmak istemediğini ve palavra haber olabileceğini düşündüğünü lakin akabinde katılaşan bilgilerle büyük bir ıstırap duyduğunu belirtiyor.
28 yıllık hekimlik hayatında hiçbir devir sıhhat çalışanlarına yönelik bu derece ‘yalnızlaştırma’ siyasetinin izlenmediğini belirten Baykal’a nazaran, mesleğe başlamasından bu yana hekimlik mesleğine karşı işlenen cürümlerin boyutu hiç bu kadar ciddileşmemişti:
“Yıllarca en ağır, en gerilimli devlet hastanelerinde çalıştım ama hiçbir vakit bir hasta yakınının bir tabibi vurabileceği ihtimali aklımıza dahi gelmezdi. En fazla size saygısızlık edenler olurdu ve bunu da bir halde oturup anlatarak çözerdiniz.
“Bir tabibin vazifesi başında öldürülmesi hem kendimizi çok inançsız hissetmemize sebep oluyor hem de ülke için çok vahim.”
Baykal, politikler ve kamu yöneticilerinin sağlıkçıların uğradığı şiddet karşısında sağlıkçıların yanında duran bir tavır sergilemediğini, bilakis önemli bir umursamazlık içerisinde olduklarını düşünüyor.
Devlet mensuplarının tavrının halktaki yansımasının “hekime karşı basitçe şiddete başvurmak” olduğunu söyleyen Baykal’a nazaran, toplumda “nasılsa hiçbir yaptırımı olmayacak” algısının yerleştiğini savunuyor.
Baykal sıhhatte şiddetin önüne geçebilmek için uygulanacak en tesirli yollardan birisinin, şiddete başvuran şahısların acil olmayan sıhhat hizmetlerinden belli bir müddet yoksun bırakılması olduğunu düşünüyor.
Hekimlerin talepleri ne?
Mayıs ayında 39 bin tabip tarafından imzalanan bildiriyle, sıhhat sisteminin ve doktorların çalışma şartlarının güzelleştirilmesi için “10 acil talep” belirlenmişti.
Birinci basamak sıhhat hizmetleri güçlendirilmesi, tabiplerin hastalarına “5 dakika değil” kâfi mühlet ayırmalarını sağlayacak çalışma şartları, “Şehir-şirket hastaneleri” siyasetinden vazgeçilmesi, sıhhate ayrılan kamu bütçesinin artırılması ve sıhhat hizmetinin toplumdaki herkes için parasız olması, doktorlar için 7200 ek gösterge…
Fakat Türkiye’de doktorların sıkıntıları da talepleri de bunlardan ibaret değil.
Fincancı’ya nazaran Karakaya’nın misyon yaparken öldürüldüğü kent hastaneleri modeli, sıhhat sisteminde tüm meseleleri barındıran bir hastane modeli:
“Devasa hastanelerde çok sayıda tabip, birbiriyle bağlantı kurmadan küçük odalarda yalıtılmış biçimde sıhhat hizmeti üretmeye zorlanıyor. Randevu mühletleri gitgide kısaldıkça, meselesine cevap bulamayan hasta doktor hekim, hastane hastane dolaşarak daima sistemin içinde kalmaya ve tüketmeye zorlanıyor.
“3-5 dakika üzere hudutlu bir vakitte tanıya zorlanma, daha fazla tetkik manasına geliyor. Tüketim ve kar artıyor. Bağlantı ortadan kalktığı için hasta ve doktor birbirlerini bir hak öznesi olarak görmekten uzaklaşıyor.
“Hekimler, tüm sıhhat çalışanları son derece düşük temel fiyatlarını artırabilmek için performans baskısı altında meçhul bir gelirle yaşamaya, hasebiyle daima sayıyı artırmaya zorlanıyorlar.
“Ayrıca bilhassa son yıllarda liyakatin ortadan kalkması, liyakatsiz atamalarla görevlendirilenlerin yetersizliklerini örtbas edebilmek için mobbingi araç olarak kullanması da çalışma ortamlarını gitgide daha inançsız kılıyor.”
Sağlıkta şiddet hakkındaki yasal düzenleme tesirli mi?
Mayıs ayı içinde yapılan bir yasal değişiklikle sıhhat çalışanlarına yönelik “kasten yaralama” kabahati, katalog hatalar kapsamına alındı. Bu değişiklikle faillerin tutuklu yargılanmasının önü açılmıştı.
Ancak bu yasanın çıkmasından sonra Şanlıurfa’da Viranşehir’de bir yaralama olayının failleri mahkemeden özgür bırakılmıştı.
Sağlık Bakanlığı’nın itirazı sonrası zanlılar tutuklu yargılanmak üzere mahpusa atıldı.
Nitekim bu yasa, sıhhat meslek örgütleri tarafından bütüncül perspektiften uzak olmakla eleştiriliyor ve bu haliyle tahlil üretemeyeceği bedellendiriliyor.
Tıp Dünyası Mecmuası’nın Haziran 2022 sayısında mevzuyu pahalandıran hukukçu Özgür Erbaş ve Verda Ersoy da bu düzenlemenin de evvelkilere benzeri halde sıhhat çalışanlarına yönelen şiddeti “önleyici tedbirler” almadığını kaydediyor:
“Önleyici anlayışta kimin sorumlu olduğu değil, hangi müdafaa tedbirinin yetersiz kaldığı, tekrar etmemesi için ne yapmak gerektiği araştırılır. Elimizde bu yola girildiğine dair bir bilgi yok.”
Hukukçular şiddet hareketlerinin neden bu kadar yaygınlaştığını ve sıhhat hizmet alanının neden çatışma türettiğini bilimsel olarak anlamadan hazırlanan ‘yasakların’ tesirli olamayacağını pahalandırıyor.
Fincancı da cezasızlığı destekleyen uygulamaların önüne geçilmediği sürece yasanın sonlu bir tesiri olacağını kıymetlendiriyor:
“Sağlıkta şiddet yasası çıkmadan evvel TTB bir taslak hazırlayarak Meclis’e iletmiş fakat kabul görmemişti. Arkası gerisine şiddet olayları üzerine apar topar bir düzenleme yapıldı lakin Sıhhat Temel Kanunu içinde ve TCK ile CMK atıfları olmadığı için uygulamada da yer bulmadı.
“Son düzenleme en azından bu atıflar ve katalog kabahatler kapsamına alınmasıyla daha tesirli bir uygulamaya dönüşebilirse de, bildirim süreci ve yargılama şiddete uğrayanı bezdirecek süreçleri gerektirdiği için pek çok meslektaşımız müracaat yapmıyor.”
Ne olmuştu?
Konya Kent Hastanesi’nde Kardiyoloji Uzmanı Ekrem Karakaya, bir hasta yakını tarafından başından vurularak öldürüldü.
Resmi makamlar, tabibi silahla öldüren Hacı Mehmet Akçay’ın cinayet sonrası intihar ettiğini açıkladı.
Saldırganın bir ay evvel kalp krizinden ömrünü yitiren annesi Kezban Akçay’ın vefatından Karakaya’yı sorumlu tuttuğu için olayı gerçekleştirdiği iddia ediliyor.
Akçay öbür bir hastanede güvenlik vazifelisi olarak çalışıyordu.
Olay, 14.30 sıralarında Karatay ilçesinde Konya Kent Hastanesi’nin kardiyoloji kısmında meydana geldi.
Başından yaralanan tabip Ekrem Karakaya çabucak ameliyata alındı lakin meslektaşlarının gayretlerine karşın kurtarılamadı.
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, hücumla ilgili olarak Twitter hesabından bir ileti paylaştı ve “caniliğin araştırıldığını” söyledi.
