ABD Hastalık Denetim ve Tedbire Merkezleri’nin 2020 sayılarına nazaran ülkenin yaklaşık yüzde 15’i tertipli olarak uykuya dalma, yüzde 18’i de uykuyu sürdürme zahmeti çekiyor. Bu nedenle melatonin kullanımını da artırdı. Fakat Johns Hopkins Medicine’dan Nöroloji Uzmanı Rachel Salas’a nazaran, her gün dinç uyanmak istiyorsanız yatmadan evvel melatonin ve alkolü karıştırmamanız gerekiyor.
Melatonin, insan bedeninde doğal olarak bulunan ve uyku-uyanıklık döngüsünü düzenleyen bir hormon. Lakin belirli periyotlarda, bedenin melatonin depolarında azalma görülüyor. Bir besin desteği olarak, çoklukla jet lag yahut vardiyalı çalışma üzere kısa vadeli uykusuzluk tedavisi için kullanılan melatonin dayanakları ekseriyetle ağızdan alınıyor.
Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Prof. Dr. Turgut Göksoy, melatoninin uyku sıkıntılarını çözen doğal bir uyku ilacı olduğunu belirtiyor. Bu emelle yatmadan 2 saat evvel alınması gerektiğini belirtiyor. Melatonin hormonu seviyesinin birçok hormonda olduğu üzere yaşlanmaya paralel olarak düştüğünü söz eden Prof. Dr. Göksoy, melatonin için “Beyindeki epifiz bezi tarafından salgılanan melatonin 45 yaşından başlayarak kısıtlanır.” diyor.
“Eğer melatonin üretimi olağanın çok altına düşmüşse erken yaşlanma durumu görülür. 75 yaşındaki bir yaşlının bedendeki melatonin seviyesi genç yaştaki birisinin onda biri kadardır. ” – Prof. Dr. Turgut Göksoy
Melatonin eksildiğinde ne olur?
Melatonin hormonunun eksikliği depresyona yol açabiliyor. Melatonin hormonu seviyesinin eksilmesini en bilinen belirtileri uyku sisteminin bozuk olması, depresyonda olma hissi, dert bozukluğu, halsizlik hissi, yorgunluk hissi, kalp çarpıntısı, cinsel isteksizlik vb. belirtiler.
MELATONİN DAYANAĞI ALIRKEN KESİNLİKLE BİLMENİZ GEREKENLER
Melatonin dayanağı alıyorsanız, bunun alkol kullanımı ile tesirini de bilmeniz gerekiyor. Alkol ve melatonini tıpkı anda almanın tesirlerine dair çok fazla araştırma yok lakin uzmanlar bundan sakınmak gerektiğini söylüyor.
Birincisi, hekimler zati sakinleştirici tesiri olan ilaçların alkolle kullanılmasını tavsiye etmiyor. Melatoninin de “biraz yatıştırıcı” bir tesiri var. Ayrıyeten yatmaya yakın bir saatte içki içmek melatoninin vazifesini yerine getirmesini zorlaştırıyor. Alkol daha geç yatmanıza, uyuyakalmanıza, gün içinde şekerleme yapmanıza neden oluyorsa bu da uyku rutininizi bozabilir.
Melatonin nasıl çalışır?
Tıbbi Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Mustafa Özdoğan, melatonin hormonunun gün içinde havanın aydınlanmasıyla baskılandığını ve havanın kararmasıyla tetiklendiğini belirtiyor. Bu manada, kışın sabah saatlerinde şimdi hava aydınlanmamışken uyanmakta zorlanmamız, havanın kapalı olduğu vakitlerde daima uyku hali buradan kaynaklanıyor diyebiliriz.
“Melatonin, epifiz bezinde ve bağışıklık hücrelerinde sentezlen bir aminoasit olan Triptofan türevidir. Melatonin anti-inflamatuar, immünomodülatör (bağışıklık sisteminin gücünü yararlı tarafta artırma / azaltma yoluyla bağışık cevabı değiştiren madde) ve antioksidan tesir sistemlere sahiptir.” – Tıbbi Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Mustafa Özdoğan
MELATONİN TAKVİYELERİNDEN BİR ANDA SİHİR BEKLEMEYİN
Stanford Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde uyku üzerine çalışan Dr. Rafael Pelayo melatonin desteğinin insanların süratle uykuya dalmalarını sağlayan bir prosedür olmadığını söylüyor. Yani melatonin her cins uykusuzluk kederine deva değil. Fakat emeliniz uyku-uyanıklık döngünüzü düzenleyen sirkadiyen ritminizi düzenleyerek uykunuzun zamanlamasını değiştirmek için ise melatonin en yanlışsız destek.
Melatonin günün hangi saati alınmalı?
Pennsylvania Üniversitesi Perelman Tıp Fakültesi’nden Klinik Psikolog Prof. Philip Gehrman da melatoninin yalnızca her akşam birebir saatte, ekseriyetle de yatmadan yaklaşık yarım saat yahut bir saat evvel alındığında verimli sonuçlar verdiğini hatırlatıyor. Lakin evvel hekiminize danışmanız ve melatonin kullanmanız uygun bulunursa size uygun dozu öğrenmeniz gerek.
Alkol aldıysanız, o gün melatonin takviyesi alabilir misiniz?
Uzmanlara nazaran melatonin almayı planlıyorsanız, yatmadan en az iki-üç saat evvel içmeyi bırakmalısınız. Akşam geç saatlerde içki içerseniz de sonraki geceye kadar melatonin almamak daha hakikat.
Alkolün uykuya tesiri nedir?
Alkol tesirli bir uyku aracı değil. Dr. Salas, bir iki kadeh şarabın süratle uykuya dalmanızı kolaylaştırsa da gece daha sık uyanmanıza neden olarak genel uyku kalitenizi düşüreceğini söylüyor.
Dahası, alkol merkezi hudut sistemini baskılayarak kalp atış suratının düşmesine, beyin aktivitesinin ve teneffüsün yavaşlamasına neden oluyor. Dr. Salas, uyku apnesi olanlarda bunun daha çok önemli semptomlara yol açabileceğine işaret ediyor.
Öyleyse alkolü akşam saat kaçta kesmelisiniz? Prof. Gehrman’a nazaran karşılık metabolizmanıza ve ne kadar alkol tükettiğinize bağlı. Tekrar de genel geçer bir kural olarak yatmadan yaklaşık iki ila üç saat evvel alkol almaktan kaçınmalısınız.
